Het was één van die late herfstdagen waarop de bomen nog wat blaadjes hadden. De weermannen voorspelden niet veel goeds. Gelukkig ben ik waterdicht. Áltijd wandelweer, altijd wéér wandelen! Dus om die efemere najaarstooi nog één keer te bewonderen vooraleer de takken zich volledig blootgeven, trok ik naar mijn favoriete herfstbiotoop: het bos. Mijn keuze viel op het Aelmoeseneiebos (of Aalmoezenijebos) dat eeuwenlang eigendom was van de Sint-Baafsabdij van Gent. Onbekend? Waarschijnlijk. Maar onbemind? Wat mij betreft alvast niet! In deze post neem ik je mee op een wandeling van ongeveer 7 km, waarop je dit bijzondere bos in de kleine landbouwdorpjes Gontrode en Landskouter verkent. Onderdaan deze post vind je alle praktische informatie alsook de route op kaart.
Oud bosgebied en duurzaam bosbeheer
Het Aelmoeseneiebos hoorde, samen met heel wat omliggende gronden, eeuwenlang bij de hoeve van de aalmoezenij (= de armenzorg) van de Gentse Sint-Baafsabdij. Vandaag is het bos eigendom van de Belgische Staat en wordt het beheerd door het Labo voor Bos & Natuur dat onderdeel is van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen van de Universiteit Gent.
Het Aelmoeseneiebos is een oud bos waarvan het grootste deel vermoedelijk altijd al bos was. Ook de monniken van Sint-Baafs deden in de 17de eeuw reeds aan duurzaam bosbeheer. Hoewel zij houtverkopen in het grooten aelmoessenye bosch organiseerden, stond in hun ontginningsvoorwaarden te lezen dat zaailingen, hout voor de toekomst, niet beschadigd mochten worden bij het kappen van het brand- en timmerhout.
Zoals op vele andere plaatsen (bv. het Kravaalbos) werden tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog grote delen van het bos, dat toen bestond uit o.a. eik, wilg, populier en beuk, gekapt. Nadien werden jonge boompjes geplant om het bos te herstellen; hierbij ook uitheemse soorten als Amerikaanse eik en Japanse lork. Sinds 1950 wordt het bos beheerd als hooghout en laat men de bomen tot relatief grote, volwassen exemplaren uitgroeien.
Bos in twee delen
Het Aelmoeseneiebos ligt op de grens van het Scheldeland met de Vlaamse Ardennen, op het grondgebied van Melle en Oosterzele, meer bepaald in de deelgemeentes Gontrode en Landskouter. De spoorlijn Gent-Zottegem-Geraardsbergen doorsnijdt het gebied en doet meteen ook dienst als scheidingslijn tussen het oude en het jongere deel van het bos.
Ik startte mijn wandeling aan het station van Gontrode. Je zou het misschien niet vermoeden, maar de naam van het dorp, Rothen in de oudste bronvermelding (10de eeuw), is afgeleid van het Germaanse woord rotha. Rotha betekent ‘gerooid bos’ en is dus een directe verwijzing naar het ontginningscentrum, het ‘Hof van Roden’, dat de Sint-Baafsabdij er ergens tussen de 9de en de 11de eeuw oprichtte.
Na een ommetje van 2 km rond de neogotische Sint-Baafskerk (inderdaad vernoemd naar diezelfde Sint-Bavo of Bavo van Gent), vervolgens langs de Watermolenstraat waar ooit een molen stond op de Gonde- of Molenbeek en tenslotte via de Proefhoevestraat die haar naam dankt aan de ‘proefhoeve’ van de faculteit van Bio-ingenieurswetenschappen, belandde ik waar ik zo graag wilde zijn: in het Aelmoeseneiebos. Blij als een kind dat een lekstok krijgt omdat ik onderweg ook een plankenpad en een boomstammenpad tegenkwam.
Jong versus oud bos
Het oudste gedeelte van het Aelmoeseneiebos, reeds in de 18de eeuw op de kaart gezet door graaf de Ferraris, bevindt zich in Landskouter. Dit oude bos kent zoals eerder gezegd een lange geschiedenis en eveneens een hoge biodiversiteit.
Via de Aalmoezenijestraat en de Lembergestraat die verder overgaat in de Landskoutersesteenweg, kwam ik ter hoogte van de Neerstraat uiteindelijk terecht in de Gondebeekvallei, die grenst aan het Aelmoeseneiebos. Vroeger was dit een plek waar de Gondebeek tijdens de winter regelmatig uit haar oevers trad. Ook de rest van het jaar bleven de meersen er meestal te nat voor akkerbouw of zelfs veeteelt. Deze ongeschiktheid van het gebied voor de landbouw schiep echter nieuwe kansen voor de natuur. Een aangepast beheer en de inzet van vrijwilligers schonk immers aan de Gondebeekvallei opnieuw een belangrijke ecologische waarde. Een relatief nieuw natuurgebied dus, met biologisch waardevolle percelen (zoals amfibieënpoelen), dat men de komende jaren graag nog wil laten groeien.
Het laatste stukje van de wandeling kende ik reeds van op de treinstapper Gontrode-Munkzwalm (beslist ook een aanrader). Dit is het andere, jongere deel van het Aelmoeseneiebos dat ondanks zijn kleine oppervlakte toch erg belangrijk is voor de lokale biodiversiteit. Er is onder meer een arboretum, gelegen langs de Gondebeek, dat maar liefst 69 verschillende boom- en struiksoorten telt. En natuurlijk, hoe kan het ook anders, zo kenmerkend voor dit seizoen, een veelheid aan paddenstoelen.
Zeker een aanrader
Ik kende het Aelmoeseneiebos al van op eerdere wandelingen en ooit volgde ik ook eens het Gondebeekpad, maar deze keer vond ik het bos en zijn omgeving extra charmant. Het bos is niet zo groot, maar de vele verschillende boom- en struiksoorten zijn een lust voor het oog en vangen zonder veel moeite je aandacht. In de nabije toekomst keer ik zeker terug naar deze plek om er nóg meer tijd door te brengen en andere routes uit te stippelen. De inspanningen van de Universiteit Gent en vrijwilligers om dit gebied terug op de ecologische kaart te zetten, apprecieer ik van harte. Meer info over die acties vind je op de website van het bos zelf.
Ik maakte de wandeling op een regenachtige zondagochtend en kwam geen enkele andere wandelaar tegen. Er is echter één minpuntje dat mij ervan weerhoudt om deze wandeling een ⭐ te geven: het geraas van de autosnelweg dat op de achtergrond steeds aanwezig is. Ik ben er evenwel van overtuigd dat dit op een ander moment, wanneer de wind niet of uit een andere richting blaast, volledig anders kan zijn. Zeker doen dus, deze wandeling in het Aelmoeseneiebos! Onder de foto’s vind je alle praktische informatie alsook de route op kaart.
Praktisch
Bronnen: UGent, Inventaris Onroerend Erfgoed
Ik kwam op mijn route geen obstakels tegen. Blijf echter steeds alert. Ik kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor onvolledige en/of niet accurate routebeschrijvingen. Ik kan in geen geval aansprakelijk gesteld worden voor enig direct of indirect verlies, schade of letsel voortkomend uit of verbonden aan het gebruik van deze website. Vind je mijn foto’s mooi? Fijn! Wil je foto’s van mijn blog gebruiken? Vraag dan eerst om toestemming!