Vorige week spotte ik nog monarchvlinders aan de andere kant van de oceaan, maar gisteren bond ik mijn wandelschoenen weer aan op Belgische bodem. Bos ’t Ename was één van mijn coups de cœur van vorig jaar en toen Routen met een suggestieroute kwam die me niet alleen langs het Enaamse erfgoed maar ook langs het Volkegembos zou leiden, was ik — uiteraard — meteen enthousiast. Iets meer dan 19 km wandelplezier om heimwee naar andere oorden tegen te gaan en een jetlag te verteren. In deze post neem ik je mee naar bossen, landerijen en kouters in de zogenaamde parel van de Vlaamse Ardennen.
De parel van de Vlaamse Ardennen
Oudenaarde ligt in de Scheldevallei en wordt omringd door de groene heuvelkammen van de Vlaamse Ardennen. De aanwezigheid van de Schelde geeft de streek een heel eigen karakter. Naast de stad zelf behoren ook de deelgemeenten Bevere, Edelare, Eine, Ename, Heurne, Leupegem, Mater, Melden, Mullem, Nederename, Volkegem en Welden tot de fusiegemeente Oudenaarde.
Hoewel de bossen van Ename en Volkegem op amper een paar kilometer van elkaar liggen (en men de dag van vandaag zelfs pogingen doet om beide natuurgebieden te connecteren tot één groot bos) brengt deze knooppuntenroute je van het ene naar het andere bos via een ferme omweg langs het landelijke Mater. Maar wat een omweg! Je maakt er kennis met een streek die soms ‘de parel van de Vlaamse Ardennen’ wordt genoemd: glooiende landerijen en kouters zover het oog reikt, heuvelende plattelandswegen en kronkelende kuitenbijters, dorpskernen waar kerkjes nog gewoon huizen van gebed zijn …
Ename: klein dorp, rijk verleden
Ename is een klein dorp op de rechteroever van de Schelde dat vooral bekend is om zijn archeologische site. Sporen getuigen van menselijke aanwezigheid in de prehistorie; andere vondsten dateren dan weer uit de Romeinse periode. In de vroege middeleeuwen maakte Ename deel uit van een groot domein, de villa Ehinham (‘op een landtong’) waaruit later de twee dorpen Ename en Nederename zouden voortkomen. Wanneer in 925, na de annexatie van Lotharingen bij het Duitse rijk, de Schelde de grens tussen het Frankische en het Duitse rijk werd, voorzag keizer Otto II Ename van een versterkte burcht. In het kader van een demilitarisatie van het gebied in de 11de eeuw schonk de toenmalige graaf van Vlaanderen het terrein van de burcht weg voor de stichting van een benedictijnerabdij, de befaamde Abdij van Ename.
Vandaag kan je in het archeopark in de weiden langs de Schelde de overblijfselen van de vroegmiddeleeuwse burcht en de abdij bezichtigen. De Sint-Laurentiuskerk in het dorpscentrum van Ename is het enige nog bestaande gebouw daterend uit de Ottoonse periode. In de buurt van het Enameplein, vlakbij de eeuwenoude kerk, vind je het eerste knooppunt van de wandeling (knooppunt 24 in de Paardenmarktstraat om precies te zijn).
Van Bos ’t Ename tot het Volkegembos
Het historisch en ecologisch waardevolle landschap van Bos ’t Ename strekt zich uit op een valleiwand tot een hoogte van 65 meter. In 2002 werd het bos terecht bekroond met de Vlaamse Monumentenprijs. Je wandelt er langs onverharde paden en talrijke knuppel- en vlonderpaden die zich een weg door de vallei slingeren. De (half)open vlaktes worden begraasd door paarden en koeien.
Bos ’t Ename kent een lange geschiedenis van bebossing en ontginning. Eeuwenlang liet de lokale bevolking vee grazen in het natuurgebied, zodat het deels veranderde in een grasland met bomen en struiken. Vanaf de dertiende eeuw plantten de paters van de abdij opnieuw bomen aan. Het grootste deel hiervan diende als kaphout, maar sommige exemplaren kregen de kans om tot relatief grote, volwassen exemplaren uit te groeien. De monniken introduceerden ook opnieuw wilde konijnen die sinds de laatste ijstijd verdwenen waren in Vlaanderen.
Tijdens de hongersnoden in de tweede helft van de negentiende eeuw werd een zeer groot deel van het bos alweer ontgonnen om er akkers van te maken, maar kort nadien werd een 63-tal ha van de oorspronkelijke oppervlakte gelukkig terug bebost. De laatste decennia zorgen inspanningen van Natuurpunt en de stad Oudenaarde er langzaam maar zeker voor dat het historische Bos t’Ename opnieuw een aaneengesloten bos wordt. Ter hoogte van Volkegem startte men een twintigtal jaren geleden met de aanleg van een nieuw bos. De bedoeling is om het Volkegembos op termijn te laten uitgroeien tot een bosgebied dat aansluit op Bos t’ Ename.
Met een omweg langs Mater
Op een drietal kilometer van het Enameplein bevindt zich een andere dorpskern: het Materplein. Mater is de grootste deelgemeente van Oudenaarde. De gemeentenaam, die begin 10de eeuw nog ‘Materna’ luidde, is van laat-prehistorische herkomst en wijst op een zeer vroege bewoning. De naam zou verwijzen naar de Keltische moedergodin met haar vruchtbaarheidscultus die later met de christianisatie werd vervangen door een zekere Sint-Amelberga. Volgens de legende werd deze Amelberga in de vroege 8ste eeuw achternagezeten door Karel Martel. Wat er ook van zij, de heilige Amelberga kreeg een kapel in Mater en er is ook effectief een Karel Martelstraat. Amelberga leende haar naam niet alleen aan een straat, maar ook aan een beek, een kouter en een bron.
In tegenstelling tot aangrenzende gemeenten vertoont Mater nog een uitgesproken en overheersend landelijk karakter. Met uitzondering van een ietwat geconcentreerde woonkern in het centrum van het dorp is er vooral een sterk verspreide bebouwing en valt de aanwezigheid van talrijke grote gesloten hoeven in het panorama op. Vooraleer je terechtkomt in het Volkegembos en daarna nog enkele uitlopers van Bos ’t Ename (Grotenbos en Wallebos), wandel je hoofdzakelijk via verharde plattelandswegen langs het mooiste van wat Mater te bieden heeft.
Mooie landelijke wandeling
Mijn tweede kennismaking met Bos ’t Ename heeft mijn coup de cœur alleen maar versterkt. In Mater genoot ik vooral van de landelijke panorama’s en weidse kouters die ik herkende van een ‘vergezichtenroute’ van vele jaren geleden. En dat er inspanningen worden gedaan om het Volkegembos de groene uitloper van Bos ’t Ename te maken, kan ik alleen maar bejubelen.
De knooppuntenwandeling is zeker en vast een aanrader voor wie de streek via landwegen wil verkennen. Met uitzondering van de bospaden en enkele voetwegen dwars door Materse velden, is de route hoofdzakelijk verhard. Graag zie ik de balans verhard/onverhard liever wat meer overhellen naar de onverharde kant — hier is dat 61/39 % — maar dat maken de stukjes in de bossen op deze wandeling meer dan goed. Laat je dus zeker niet afschrikken door dit percentage! Ik heb héél hard genoten en een gedachte die meer dan eens in mij opkwam, was: ’t is hier nog zo slecht niet. Gelukkig — maar daar moest ik niet meer van overtuigd worden — kan ook een wandeling in eigen land volstaan om de batterijen terug op te laden!
Praktisch
Ik kwam op mijn route geen obstakels tegen. Blijf echter steeds alert. Ik kan niet verantwoordelijk gesteld worden voor onvolledige en/of niet accurate routebeschrijvingen. Ik kan in geen geval aansprakelijk gesteld worden voor enig direct of indirect verlies, schade of letsel voortkomend uit of verbonden aan het gebruik van deze website. Vind je mijn foto’s mooi? Fijn! Wil je foto’s van mijn blog gebruiken? Vraag dan eerst om toestemming!